Powiat Działdowski
Uwaga: Uprzejmie informujemy, że rzeka Wel składa się z odcinków o zróżnicowanym stopniu trudności, od łatwych po bardzo trudne, nawet o charakterze górskim np. Piekiełko. Prosimy o rozwagę i dobór trasy dostosowany do umiejętności kajakarzy! Szlak kajakowy rzeką Wel nie jest jeszcze ostatecznie zagospodarowany turystycznie i oznakowany!
Wel będąca lewobrzeżnym dopływem Drwęcy jest rzeką pojezierną, z charakterystyczną zmianą kierunków biegu. Długość jej od źródeł w okolicach Wzgórz Dylewskich wynosi ok. 118 km, natomiast długość szlaku kajakowego Dąbrowa Wielka-Drwęca – 98,5km (średni spadek -0,91 promila, kilka odcinków o spadku 4,1 promila). Szlak wodny rzeką Wel umożliwia poznawanie przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych walorów regionu. Rzeka przepływa przez wiele malowniczych jezior, a w jej dolinie występują liczne mokradła i starorzecza stwarzające korzystne warunki dla bytowania zwierząt i ptaków. W okolicach Ciborza Wel tworzy zakole i zmienia kierunek na północno-zachodni. Następnie meandrując przepływa przez Lidzbark pod 10 mostami. Wypływając z jeziora Lidzbarskiego płynie przez Kurojady i Chełsty. Tam przyjmuje charakter wartkiego górskiego potoku, w którym występują takie ryby jak: pstrąg potokowy, lipień i troć wędrowna. Dopływając do granicy Welskiego Parku Krajobrazowego rzeka rozdwaja się tworząc odnogę zwaną Bałwanką, wpadającą do jeziora Tylickiego (jezioro Fabryczne). W okolicy Bratiana Wel kończy bieg i wpada do Drwęcy.
Wel dzięki retencyjnej roli jezior, przez które przepływa (Dąbrowa Wielka 98,5 km, Dąbrowa Mała 96,8 km, Pancer 94,9 km, Rumian 83,8 km, Zarybinek 80,0 km, Tarczyńskie 70,3 km, Grądy 64,9 km, Zakrocz 62,3 km, Lidzbarskie 44,0 km, Fabryczne 16,5 km) odznacza się wyrównanym przepływem w ciągu roku.
Spływ rozpoczyna się w Dąbrównie za mieszalnią pasz na 96 km. Wodowanie jest wygodne z uwagi na fakt, że rzeka jest tu szeroka i głęboka, a prąd słaby. Wpływamy na jezioro Pancer (1,1 ha) malowniczo usytuowane przy zalesionym pagórku. Wypływ z jeziora znajduje się w jego płd-wsch krańcu. Zbliżamy się do lasu i do wsi Wądzyń. Tam widoczne są pozostałości mostu. Przy niskich stanach wody wskazane jest rozpoczęcie spływu w tym miejscu, unikając ciągnięcia kajaków po kamieniach. Prąd wzmaga się i przechodzi w kamieniste bystrze. Oglądamy malowniczy podmokły las olchowy. Na progu wodnym bezpieczniej jest płynąć lewą odnogą, a po 60 m przenieść kajak do głównego nurtu. Przy wyższym stanie wody można płynąć głównym nurtem. Na rozlewiskach, aby uniknąć błądzenia po licznych starorzeczach płyniemy lewą stroną.
Mijamy ujęcia wody dla żwirowni w Grzybinach, przez które przenosimy kilka metrów kajaki i wpływamy w las olchowy – projektowany rezerwat Olszyny Grzybińskie. Przepływamy pod mostem drogowym Dąbrówno – Tuczki 84,1 km, a po 300 m wpływamy na jezioro Rumian (300 ha, głębokość 12 m). Z prawej strony (na płn.-wsch.) widzimy zabudowę rekreacyjną Nowej Wsi Ostródzkiej. Kierując się w lewo (na płd-zach) do wypływu rzeki na 82,5 km napotykamy most. Rzeka płynie tu szerokim korytem wśród łąk i pól. Po 2 km przy wsi Prusy widzimy stawy rybne tzw. wapniaki. Dopływamy do jeziora Zarybinek na 79,1 km trasy (73,8 ha, głębokość 2,4 m), nad którym jest baza noclegowo – gastronomiczna. Dalszą trasę odnajdziemy w trzcinach płynąc w lewo (płd-wsch). Mijamy gorzelnię w Tuczkach i przepływamy pod mostem drogowym Działdowo – Rybno 76,9 km, a następnie wiaduktem kolejowym Warszawa – Gdańsk. W sąsiedztwie młyna – ekologicznego gospodarstwa agroturystycznego w Tuczkach, należy przenieść kajaki lewą stroną. Wpływamy na rozlewisko przed jazem w Grabaczu. Na 75,1 km kajaki przenosimy prawą stroną w dół. Uwaga: nie wpływać w kanał znajdujący się po lewej stronie jazu! Za jazem 500 m kamienistego bystrza. Po lewej stronie oglądamy stawy rybne, a kolejne 4 km płyniemy przez malownicze starorzecza poprzecinane lasem. Od wsi Grabacz, aż do jeziora Tarczyńskiego rozciąga się Torfowisko Kopaniarze. Wiosłując podziwiamy różnorodność naturalnych zbiorowisk roślinnych – olsów, łęgów, szuwarów z bogatą awifauną.
Następnie dopływamy do jeziora Tarczyńskiego (163,8 ha, głębokość 3,8 m). Na brzegu północnym przy wejściu do zatoki, na prawo wieś Wery, a na przeciwnym brzegu rezerwat Ostrów Tarczyński. Wypływ znajdujemy w płn-zach porośniętym trzcinami krańcu jeziora, omijając wcześniej półwysep po lewej stronie. Wpływając na tzw. krótką rzekę 68,1 km dopływamy do jeziora Grądy (112,7 ha, głębokość 4,7 m). Kierujemy się na lewo do Tarczyn. Ciekawym miejscem do odwiedzenia jest grodzisko wczesnośredniowieczne leżące naprzeciw wpływu po prawej stronie. W południowym krańcu jeziora (ruiny drewnianego mostu) na 64,9 km odnajdujemy wypływ z jeziora. W małej odległości na zachód od szlaku znajduje się użytek ekologiczny Torfowisko Wąpierskie. Leniwie płynącą rzeką dopływamy do otoczonego laskiem jeziora Zakrocz (15,1 ha), z którego wypływ znajduje się na płd-wsch 62,3km.
Mijajmy Koty i Bladowo, dopływamy do Podciborza, gdzie przed mostem kolejowym (53,0km) nurt wzmaga się. W Ciborzu można obejrzeć wiejski park podworski z okazałym starodrzewem. Przepływamy pod mostem drogowym Działdowo – Lidzbark i po 500 m dopływamy do spiętrzenia przy starym młynie. Do Lidzbarka płyniemy silnie meandrującą rzeką, podziwiając rzadko spotykane na polskich rzekach urwiste, kilkunastometrowej wysokości piaszczyste brzegi. Na 51,5 km mijamy ciek Martwicę łączący Wel i Wkrę. W Olszewie przepływamy pod drewnianym mostem drogowym 50,0 km i dopływamy do nieczynnego młyna we wsi Jamielnik – Bełk 49,3 km. Tu rzeka zmienia kierunek z zachodniego na północny. Dalej szlak wiedzie przez teren planowanego użytku ekologicznego Okóle (80ha) na południe od Lidzbarka i nowodworskiego kompleksu leśnego. Płynąc silnie meandrującą rzeką w głęboko wciętej dolinie podziwiamy podmokłe fragmenty doliny z zaroślami, które stwarzają dobre warunki bytowania dla wielu ptaków, gadów i płazów. Po pokonaniu tego trudnego odcinka dopływamy do starego młyna w Lidzbarku mijając próg lewą stroną.
Dopływając do jeziora Lidzbarskiego przepływamy pod 9 mostami drogowymi i 1 wiaduktem kolejowym oraz zaliczamy 40m przenośkę przy funkcjonującym młynie wodnym 45,2 km. W Lidzbarku można odpocząć po trudach wyprawy. Warto zwiedzić jego zabytki w tym: gotycką basztę z XVI w., magazyny zbożowe z końca XIX w., kamieniczki secesyjne z XIX i XX w., dwie wieże wodociągowe z 1909 r. oraz kościół rzymskokatolicki pw. św. Wojciecha z XVIII w. i kościół ewangelicko-augsburski z XIX w. wraz z domem kancelaryjnym. Warto również zobaczyć grotę pw. Najświętszej Marii Panny z 1945 r., figurkę z 1802 r. św. Jana Nepomucena nad rzeką Wel, liczne rzeźby oraz odwiedzić Muzeum Pożarnictwa. Można odpocząć np. na plaży miejskiej nad bardzo ładnie zagospodarowanym turystycznie jeziorem Lidzbarskim (122ha), na którego południowym brzegu znajdują się liczne ośrodki wczasowe, natomiast na południowo-wschodnim Leśna Ścieżka Dydaktyczna w pobliżu Nadleśnictwa Lidzbark.
Wypływ jest oddzielony od wpływu piaszczystym półwyspem. Płyniemy przez jezioro Markowe, następnie pod mostem drogowym Lidzbark-Brodnica kierując się w stronę Kurojad. Przepływamy przez piękny jar wzdłuż projektowanego rezerwatu przyrody Las Nadwelski. Po zachodniej stronie rzeki, na gruntach Ciechanówka znajduje się (3 ha) użytek ekologiczny Kurojady.
W Kurojadach (38,5 km) czeka nas kolejna przenośka lewym brzegiem. Po 3 km dopływamy do mostu drogowego i uskoku na rzece przy nieczynnym młynie w Chełstach 36,0 km, tu przenosimy kajaki prawym brzegiem. Za młynem 400 m bystrze. Dalej rzeka pięknie meandruje wśród trzcin i szuwarów ze zbiorowiskami typowymi dla torfowisk. Ten dogodny dla bytowania ptactwa wodnego teren jest objęty ochroną jako użytek ekologiczny Chełsty (14 ha).Rzeka stopniowo przybiera charakter potoku górskiego. Wpływamy w uroczysko Piekiełko, gdzie Wel wcina się głębokim wąwozem w wysoczyznę. Silny prąd, zwalone drzewa podnoszą atrakcyjność tego pięknego odcinka spływu. Fragment ten wskazany jest dla doświadczonych kajakarzy, ponieważ przy niskich stanach wody wystające kamienie narażają sprzęt na zniszczenie.
Na 28,5 km drewniany most. Po 600 m betonowy most i na prawo wieś Trzcin ze sklepem. Prąd jest tu łagodny, rzeka meandruje wśród łąk, mijamy mostek drogowy (Lorki) i dopływamy do czynnego młyna. Wel dzieli się na 2 – zachodnia Bałwanka napędza czynny młyn i podąża do jeziora Fabrycznego, a prawa jest dawnym korytem rzeki. Wpływamy na płytkie i zarośnięte szuwarami jezioro Fabryczne (Tylickie 80 ha). Odnogi łączą się ze sobą. Płyniemy pod mostem kolejowym i mostkiem drogowym Tylice-Linowiec. Po 2 km spotykamy most drogowy Grodziczno-Nowe Miasto (11,7 km). Po prawej mijamy Jakubkowo i jezioro o tej samej nazwie. Kolejny mostek drogowy Jakubkowo-Kaczek. Tu rzeka nagle przyspiesza. Po prawej stronie oglądamy stawy rybackie. Rzeka zmienia bieg z północno-zachodniego na zachodni. W miejscowości Kaczek znajduje się elektrownia, więc czeka nas przenośka. Zbliżamy się do Bratiana, w krajobrazie dominuje wzgórze z ruinami zamku krzyżackiego z przełomu XIII i XIV w. Dalej rzeka rozwidla się płynąc pod 2 mostami. To rozlewisko kończy szlak rzeki Wel.
