Powiat Działdowski

W tym roku, w dniu 14 lutego, odbędą się po raz pierwszy w naszym kraju obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej. To ważne święto zostało uchwalone przez Sejm RP w dniu 9 stycznia 2025 r., w hołdzie żołnierzom Armii Krajowej, będącej konspiracyjnym ramieniem zbrojnym Polskiego Państwa Podziemnego o kryptonimie „Polski Związek Powstańczy” (PZP). Dzień 14 lutego nie jest przypadkowy, ponieważ w tym dniu, w roku 1942 nastąpiło  rozkazem Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego przemianowanie Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową.

Komendantem obwodu działdowskiego Armii Krajowej został Paweł Nowakowski, ps. Leśnik, Kryjak, Tata, Łysy, Wąs, który już w 1940 r.  należał do Związku Walki Zbrojnej i pełnił funkcję komendanta ZWZ na gminę Zieluń, a następnie oficera dyspozycyjnego ZWZ w  stopniu kapitana.  Jego zadaniem było rozpoznawanie sytuacji m. in. w obozach: KL Soldau, obozie jenieckim w Królikowie koło Olsztynka oraz jeńców angielskich przetrzymywanych w okolicach Kłajpedy.

Po wojnie, już po rozwiązaniu Armii Krajowej w dniu  19 stycznia 1945 r. Paweł Nowakowski został mianowany dowódcą Batalionu Ruchu Oporu Armii Krajowej (ROAK) o kryptonimie „Znicz”, do którego wstąpiło wielu jego podwładnych, dla których życie budowanej przez komunistów Polsce oznaczało więzienie lub śmierć. Podporządkowany Pomorskiej Brygadzie ROAK, działał na terenie powiatów: działdowskiego, mławskiego, ciechanowskiego, sierpeckiego, brodnickiego, lubawskiego, rypińskiego, nidzickiego i ostródzkiego i liczył ok. 350 żołnierzy działających jawnie z bronią w ręku i w polskich mundurach wojskowych. 24 lutego 1947 r. rozkazem dowódcy kpt. Pawła Nowakowskiego Batalion „Znicz” został oficjalnie rozwiązany, a on sam w dniu 10 marca 1947 r. ujawnił się w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Działdowie. Po ujawnieniu się wyjechał do Szczytna, gdzie podjął pracę nauczyciela matematyki w Państwowym Gimnazjum Ogólnokształcącym, a nieco później, kierownika internatu. Z uwagi na szykany ze strony aparatu władzy, zrezygnował z pracy pedagogicznej. W latach 1956-1960 pracował w Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Szczytnie. W 1960 r. przeszedł na rentę zdrowotną. W latach 1947-1980 przebywał pod stałym nadzorem funkcjonariuszy UBP/UB/SB. Pod koniec życia, a dokładnie 11 października 1990 r., otrzymał awans na stopień majora rezerwy WP. Odznaczony został między innymi Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej. Zmarł 21 sierpnia 1991 r. w Szczytnie. Jego imię nosiło w latach 2004-2019 Gimnazjum w Starym Dłutowie.

Źródła: R. Juszkiewicz, Walka Niezłomnych–Wyklętych na Ziemi Mławskiej w latach 1945-1953, Mława 2016; K. Kacprzak, Podziemie zbrojne na Mazowszu Północnym w walce z systemem komunistycznym 1945–1952, Warszawa 2011; W. Brenda, Wyklęci bohaterowie. Ludzie podziemia niepodległościowego na Warmii i Mazurach po 1945 r., Kraków 2021; (aut.)

BP

/zdjęcie główne przedstawia Odznakę Pamiątkową AK/