Powiat Działdowski

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym metodycznie na terenie wszystkich państw UE. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest przede wszystkim zachowanie zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy. Dla każdego kraju określona jest lista referencyjna siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których tworzy się obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne.

Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 są Dyrektywy Rady: 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków i 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które w przypadku Polski zostały transponowane do ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Sieć Natura 2000 obejmuje obszary specjalnej ochrony (OSO) oraz specjalne obszary ochrony (SOO), przy czym obszary OSO i SOO mogą się pokrywać, zaś podstawą wyznaczania obszarów są kryteria naukowe. OSO zostały wyznaczone dla ochrony zagrożonych gatunków ptaków, natomiast SOO dla ochrony zagrożonych siedlisk oraz gatunków zwierząt i roślin wymienionych w Dyrektywie Siedliskowej. Dyrektywy nie określają sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale nakazują zachowanie właściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, że jego zasięg naturalny nie zmniejsza się, zachowuje specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne, a stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy. W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, że zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez dłuższy czas, a naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się i zachowana jest wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku.

Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono specjalny obszar. Działania ochronne powinny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego obszaru.

Rząd RP ustanowił w drodze rozporządzenia 124 obszary specjalnej ochrony ptaków oraz wysłał do Komisji Europejskiej 364 propozycje specjalnych obszarów ochrony siedlisk. Warto dodać, że w naszym kraju obszary sieci Natura 2000 mogą docelowo zająć ok. 20% powierzchni kraju.

W województwie warmińsko-mazurskim sieć Natura 2000 obejmuje w przypadku Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków (OSOP): Bagna Nietlickie (PLB280001), Dolinę Pasłęki (PLB280002), Jezioro Łuknajno (PLB280003), Jezioro Oświn i Okolice (PLB280004), Lasy Iławskie (PLB280005), Puszczę Borecką (PLB280006), Puszczę Napiwodzko-Ramucką (PLB280007), Puszczę Piską (PLB280008), Zalew Wiślany (PLB280010), Lasy Skaliskie (PLB280011), Jezioro Dobskie (PLB280012), Jezioro Drużno (PLB280013), Ostoję Poligonu Orzysz (PLB280014), Ostoję Warmińską (PLB280015), Doliny Omulwi i Płodownicy (PLB140005) oraz Doliny Wkry i Mławki (PLB140008), zaś w przypadku Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOOS): Dolinę Drwęcy (PLH280001), Gierłoż (PLH280002), Jezioro Karaś (PLH280003), Mamerki (PLH280004), Puszczę Romincką (PLH280005), Rzekę Pasłękę (PLH280006), Zalew Wiślany i Mierzeję Wiślaną (PLH280007), Jezioro Drużno (PLH280008), Ostoję Borecką (PLH280016), Bieńkowo (PLH280009), Budwity (PLH280010), Gązwę (PLH280011), Ostoję Lidzbarską (PLH280012), Ostoję Welską (PLH280014) i Przełomową Dolinę Rzeki Wel (PLH280015).

Inne SOOS w województwie warmińsko – mazurskim zaproponowane na Shadow List, czyli na opracowanej w 2004 r., a zaktualizowanej w latach 2006 i 2008 liście potencjalnych obszarów Natura 2000 zgłoszonych przez polskie organizacje pozarządowe do Komisji Europejskiej to: Ostoja Piska, Dolina Pisy, Ostoja Skaliska, Niedźwiedzie Wielkie, Aleje Pojezierza Iławskiego, Ostoja Napiwodzko-Ramucka, Ostoja Iławska, Banówka, Buczyny nad Limajnem, Dolina Kakaju, Jezioro Długie, Jezioro Woszczelskie, Jonkowo-Warkały, Karszuny, Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo, Mazurskie Bagna, Murawy na Poligonie Orzysz, Nowa Wieś, Ostoja Brodnicka, Ostoja Dylewska, Ostoja nad Oświnem, Ostoja Północnomazurska, Ostoja w Prabutach, Radomno, Swajnie, Torfowisko Zocie i Wysoczyzna Elbląska. Ponadto zgłoszono także zwiększenie obszaru w Dolinie Drwęcy, Rzece Pasłęce, Zalewie Wiślanym i Mierzei Wiślanej, Ostoi Lidzbarskiej i Ostoi Welskiej.

W powiecie działdowskim wyróżniamy trzy SOOS: Ostoję Lidzbarską (PLH280012), Ostoję Welską (PLH280014) i Przełomową Dolinę Rzeki Wel (PLH280015) i jeden OSOP: Doliny Wkry i Mławki (PLB140008).

Ostoja Lidzbarska zajmuje 7280,4 ha i należy do regionu biogeograficznego kontynentalnego. Obszar jest w większości położony na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego – 18966 ha z rezerwatami przyrody: Klonowo – 30,9 ha, Jar Brynicy – 29,5 ha (1955 r.), Jar Brynicy – 28,27 ha (2001 r.), Czarny Bryńsk – 11,13 ha, Ostrowy nad Brynicą – 2,04 ha, Szumny Zdrój im. Kazimierza Sulisławskiego – 37,16 ha. Jest to duży kompleks leśny z licznymi jeziorami i zagłębieniami bezodpływowymi, przecięty granicą między wzgórzami moreny czołowej fazy kujawskiej stadiału poznańskiego, a położonymi na południe od nich równinnymi polami sandrowymi. W skład kompleksu leśnego wchodzą bory mieszane, świeże oraz lasy liściaste. Duże powierzchnie zajmują też olsy, lasy łęgowe i zarośla wierzbowe. Obszar Ostoi Lidzbarskiej pokryty jest lasami iglastymi – 42%, mieszanymi – 31%, liściastymi – 2%, siedliskami rolniczymi – 12% łąkowymi i zaroślowymi – 9% oraz wodami śródlądowymi – 4%. Urozmaicona rzeźba terenu decyduje o dużej atrakcyjności tego obszaru. Znajdują się tu wzgórza drumlinowe, kemowe i ozowe, nisze źródliskowe oraz przełomowe odcinki rzek. Tak ciekawe formy geomorfologiczne powstały podczas ostatniego zlodowacenia. W ukształtowaniu północnej części terenu wyróżniają się doliny rzeczne Górzanki i Brynicy. Występuje tu przełomowy odcinek Brynicy, o deniwelacjach sięgających 50 m. Natomiast do najciekawszych jezior należą: Górznieńskie, Piaseczno, Czarny Bryńsk oraz Bryńskie Północne i Południowe. Mezotroficzne i eutroficzne jeziora śródleśne otoczone są przez zbiorowiska mszysto-turzycowe i szuwarowe. Występują także duże powierzchnie wilgotnych i świeżych łąk. Obszar ma ponadto duże walory krajobrazowe, a woda – wysoką klasę czystości.

Typy siedlisk: 3140 – Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea, 3150 – Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion, 3160 – Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, 3260 – Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis, 4030 – Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion), 6120 – Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae), 6230 – Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion – płaty bogate florystycznie), 6410 – Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), 6430 – Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium), 6510 – Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), 7110 – Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe), 7140 – Torfowiska przejściowe i trzęsawiska przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea, 7150 – Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion, 7210 Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis), 7230 – Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, 9170 – Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), 91D0 – Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino), 91E0 – Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion, 91F0 – Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum), 91I0 -Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae) oraz 91T0 – Sosnowy bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum i chrobotkowa postać Peucedano-Pinetum).

Występują tu wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG ssaki: 1308 -Barbastella barbastellus (mopek), 1324 – Myotis myotis (nocek duży), 337 – Castor fiber (bóbr), 1355 – Lutra lutra (wydra), płazy i gady: 1166 – Triturus cristatus (traszka grzebieniasta) i 1188 – Bombina bombina (kumak nizinny), ryby: 1096 – Lampetra planeri (minóg strumieniowy), 1145 – Misgurnus fossilis (piskorz), 1149 – Cobitis taenia (koza), 1163 – Cottus gobio (głowacz białopłetwy) i bezkręgowiec: 1060 – Lycaena dispar (czerwończyk nieparek). Ponadto zarejestrowano tu 15 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A030 – Ciconia nigra (bocian czarny), A031 – Ciconia ciconia (bocian biały), A073 – Milvus migrant (kania czarna), A075 – Haliaeetus albicilla (bielik), A081 – Circus aeruginosus (błotniak stawowy), A089 – Aquila pomarina (orlik krzykliwy), A104 – Bonasa bonasia (jarząbek), A127 – Grus grus (żuraw), A224 – Caprimulgus europaeus (lelek kozodój), A229 – Alcedo atthis (zimorodek zwyczajny), A236 – Dryocopus martius (dzięcioł czarny), A238 – Dendrocopos medius (dzięcioł średni), A246 – Lullula arborea (skowronek borowy), A307 – Sylvia nisoria (pokrzewka jarzębata) i A320 – Ficedula parva (muchołówka mała). Regularnie występującym ptakiem migrującym, ale niewymienionym we wspomnianym wyżej załączniku jest A006 – Podiceps grisegena (perkoz rdzawoszyi).

Spośród gatunków roślin wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG znajdują się tu: 1393 – Drepanocladus vernicosus (sierpowiec błyszczący), 1437 – Thesium ebracteatum (leniec bezpodkwiatkowy), 1477 – Pulsatilla patens (sasanka otwarta), 1528 -Saxifraga hirculus (skalnica torfiskowa), 1617 – Angelica palustris (starogub łąkowy), 1902 – Cypripedium calceolus (obuwik pospolity) i 1903 – Liparis loeselii (lipiennik Loesela).

Ostoja Welska zajmuje 2822,2 ha i należy do regionu biogeograficznego kontynentalnego obejmując odcinek rzeki Wel wraz z jej doliną i przyległymi do niej obszarami bagiennymi: Ostoje Koszelewskie, Zompy Jeglijskie, jezioro Neliwa z otoczeniem, włącznie z Torfowiskiem Kopaniarze. Meandrująca rzeka płynie przez częściowo przesuszone torfowiska, przede wszystkim porośnięte lasem i zaroślami. Pośród lasów występują większe płaty podmokłych łąk (Cirsio-Polygonetum), alkalicznych torfowisk niskich (Caricion lasiocarpae, m.in. Menyantho sphagnetum teretis) oraz mechowisk i szuwarów wielkoturzycowych. Ostoje Koszelewskie to kompleks przyrodniczy suchych oraz podmokłych lasów i łąk, częściowo osuszonych mokradeł i nieużytków, stawów rybnych i torfowisk z zespołem kilkudziesięciu różnej wielkości zbiorników, które pozostały po eksploatacji torfu. Zompy Jeglijskie to obszar mokradeł obejmujący torfowiska niskie i przejściowe (Rhynchosporion albae) z licznymi zarastającymi potorfowymi zbiornikami wodnymi, wilgotne łąki, zespoły zarośli łozowych i młodego olsu (Alnetae glutinosae) oraz lasów brzozowych. Jezioro Neliwa jest płytkim, o maksymalnej głębokości 1,5 m, naturalnym jeziorem eutroficznym z podwodnymi łąkami ramienic, otoczonym szerokim pasem szuwarów i zarośli. Na jego południowym brzegu jest las, a na zachodnim podmokłe łąki. Obszar Ostoi Welskiej pokryty jest lasami liściastymi – 23%, wodami śródlądowymi, stojącymi i płynącymi – 21%, lasami iglastymi – 9%, mieszanymi – 8%, siedliskami rolniczymi – 17%, łąkowymi i zaroślowymi – 13% oraz torfowiskami, bagnami i roślinnością na brzegach wód – 9%.

Typy siedlisk: 3140 – Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea, 3150 – Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion, 3160 – Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, 6120 – Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae), 6410 – Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), 6510 – Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), 7120 – Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji, 7140 – Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea), 7230 – Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, 9170 – Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), 91D0 – Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino) 91E0 – Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, lnenion) i 91F0 – Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).

Występują tu wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG ssaki: 1337 – Castor fiber (bóbr), 1355 – Lutra lutra (wydra), płazy: 1188 – Bombina bombina (kumak nizinny), ryby: 1096 – Lampetra planeri (minóg strumieniowy), Rhodeus sericeus amarus (różanka), 1145 – Misgurnus fossilis (piskorz), 1149 – Cobitis taenia (koza) i 1163 – Cottus gobio (głowacz białopłetwy), bezkręgowce: 1042 – Leucorrhinia pectoralis (zalotka większa) i 1060 – Lycaena dispar (czerwończyk nieparek). Inne ważne gatunki występujących tu zwierząt to ryby: Alburnoides bipunctatus (piekielnica), Chondrostoma nasus (świnka), Lota lota (miętus) i Thymallus thymallus (lipień) i bezkręgowce: Apatura iris (mieniak tęczowiec), Argiope bruennichi (tygrzyk paskowany), Boloria aquilonaris (dostojka akwilonaris), Carsia sororiata (niekrocz bagniczak), Coenonympha tullia (strzępotek soplaczek), Melitaea diamina (przeplatka diamina) i Papilio machaon (paź królowej).

Gatunki roślin wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG to: 1393 – Drepanocladus vernicosus (sierpowiec błyszczący), 1437 – Thesium ebracteatum (leniec bezpodkwiatkowy), 1528 – Saxifraga hirculus (skalnica torfowiskowa) i 1903 – Liparis loeselii (lipiennik Loesela).

Przełomowa Dolina Rzeki Wel zajmuje obszar 1297,5 ha i należy do regionu biogeograficznego kontynentalnego. Obszar obejmuje odcinek rzeki Wel o naturalnym charakterze od Lidzbarka do mostu na rzece między Grodzicznem a Mroczenkiem. Jej dno jest piaszczysto-kamieniste, a koryto bardzo kręte z licznymi starorzeczami. Wel charakteryzuje się bystrym prądem i dużym spadkiem, sięgającym na niektórych odcinkach 4 ‰. Wody rzeki zostały zakwalifikowane do III klasy czystości. Między Lidzbarkiem a Chełstami Wel przepływa przez Las Nadwelski. W pobliżu jej doliny rozproszone są środleśne bagienka, z mszarem wysoko- i przejściowotorfowiskowym. Na północ od Chełst znajduje się przełomowy odcinek doliny o znacznym spadku i krętym nurcie ze stromymi zboczami doliny oraz licznymi bocznymi dolinkami erozyjnymi, a także źródliskami, co sprawia, że miejsce to ma podgórski charakter. Poniżej tego odcinka rzeka wykorzystuje fragment rynny polodowcowej. Jest to obszar o bardzo zróżnicowanej młodoglacjalnej rzeźbie, gdzie deniwelacje przekraczają aż 50 m. Występują tu lasy łęgowe (Fraxino-Alnetum), wilgotne łąki (Angelico-Cirsietum oleracei, Molinion) i torfowiska (Rhynchosporion albae) związane z potorfiami i naturalnymi jeziorkami w dolinie rzeki oraz zagłębieniami wytopiskowymi, jak również kadłubowe zbiorowiska muraw kserotermicznych (Festuco-Brometea) np. na zboczach doliny. Obszar Przełomowej Doliny Rzeki Wel pokryty jest lasami iglastymi – 38 %, gruntami ornymi – 16 %, lasami liściastymi – 18 %, łąkami i pastwiskami – 12 %, lasami mieszanymi – 8% oraz terenami rolniczymi z dużym udziałem elementów naturalnych – 8 %.

Typy siedlisk: 9170 – Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) – 30% pokrycia obszaru, 6510 – Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) – 15%, 91E0 – Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) – 6%, 3260 – Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis – 4%, 91D0 – Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) – 2%, natomiast każde z niżej wymienionych typów siedlisk pokrywa 1% obszaru: 3140 – Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea, 3150 – Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion, 3160 – Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, 6210 – Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) – priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków, 6410 – Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), 6430 – Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium), 7110 – Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe), 7140 – Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) i 91F0 – Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).

Występują tu wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG ssaki: 1337 – Castor fiber (bóbr) i 1355 – Lutra lutra (wydra), płazy i gady: 1188 – Bombina bombina (kumak nizinny) i 1166 – Triturus cristatus (traszka grzebieniasta), ryby: 1163 – Cottus gobio (głowacz białopłetwy), 1149 – Cobitis taenia (koza), 1096 – Lampetra planeri (minóg strumieniowy), 1145 – Misgurnus fossilis (piskorz) i 1134 – Rhodeus sericeus amarus (różanka). Inne okazy fauny to: Nyctalus leisleri (borowiaczek), Nyctalus noctula (borowiec wielki), Plecotus auritus (gacek brunatny), Pipistrellus nathusii (karlik większy), Eptesicus serotinus (mroczek późny), Myotis nattereri (nocek Natterera), Myotis daubentonii (nocek rudy), Bufo bufo (ropucha szara), Pelobates fuscus (grzebiuszka ziemna), Epidalea calamita (ropucha paskówka), Bufo viridis (ropucha zielona), Hyla arborea (rzekotka drzewna), Triturus vulgaris (traszka zwyczajna), Rana lessonae (żaba jeziorowa), Rana arvalis (żaba moczarowa), Rana ridibunda (żaba śmieszka), Rana temporaria (żaba trawna), Rana esculenta (żaba wodna), Alburnoides bipunctatus (piekielnica), Barbus barbus (brzana), Thymallus thymallus (lipień), Salmo trutta morpha fario (pstrąg potokowy), Salmo trutta morpha trutta (troć wędrowna) i Sphaerium rivicola (gałeczka rzeczna) oraz flory: Carex limosa (turzyca bagienna), Cimicifuga europaea (pluskwica europejska), Dactylorhiza incarnata (kukułka krwista), Dactylorhiza majalis (kukułka szerokolistna), Daphne mezereum (wawrzynek wilczełyko), Drosera rotundifolia (rosiczka okrągłolistna), Epipactis helleborine (kruszczyk szerokolistny), Equisetum telmateia (skrzyp olbrzymi), Helodium blandowii (tujowiec bagnowy), Hierochloe australis (turówka leśna), Hildenbrandia rivularis (krasnorost), Ledum palustre (bagno zwyczajne, bagniak), Neottia nidus-avis (gnieźnik leśny), Polemonium coeruleum (wielosił błękitny), Primula veris (pierwiosnek lekarski), Scheuchzeria palustris (bagnica torfowa), Utricularia minor (pływacz drobny) i Utricularia vulgaris (pływacz zwyczajny).

Doliny Wkry i Mławki zajmują obszar 28751,54 ha i należą do regionu biogeograficznego kontynentalnego. Usytuowane są w kompleksie leśnym Pomiechówek, po obu stronach przełomu rzeki Wkry. Obejmują pradolinę Wkry wraz z przyległymi łęgami, a także z wysoczyzną i jej stromym stokiem z grądami zboczowymi. Geobotanicznie obszar należy do okręgu Warszawskiego w Pasie Wielkich Dolin. Szczególnie liczne są tu łęgi o na ogół niezmienionej pokrywie zielnej. Występujące tu gleby zalicza się do mad i torfów niskich oraz czarnych ziem. Jedyny starszy drzewostan położony jest w pradolinie strumienia wpadającego do Wkry. Najcenniejszy krajobrazowo jest ok. 70-letni drzewostan z dominującym jesionem. Drugim zbiorowiskiem są lasy grądowe (Tilio-Carpinetum) w odmianach typowej, zboczowej i niskiej. Skład drzewostanowy grądów jest zdominowany przez sztuczne odnowienia sosnowe z domieszką dębu. Na stokach spotyka się grąd zboczowy (Tilio-Carpinetum campanuletosum). Odcinek rzeki Wkry jest porośnięty szuwarami, natomiast wysepki i częściowo plaże – zbiorowiskami wiklinowymi. Obszar Dolin Wkry i Mławki pokryty jest łąkami i pastwiskami – 50%, gruntami ornymi – 30%, a także lasami liściastymi – 6%, iglastymi – 3%, w stanie zmian – 2%, mieszanymi – 1%, jak również złożonymi systemami upraw i działek – 4%, terenami rolniczymi z dużym udziałem elementów naturalnych – 2%, bagnami – 1% oraz terenami luźno zabudowanymi – 1%.

Typy występujących tutaj siedlisk to: 9170 – Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) i 91E0 – Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe).

Występują tu wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG ssaki: 1337 – Castor fiber (bóbr) i 1355 – Lutra lutra (wydra) oraz ptaki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A021 – Botaurus stellaris (bąk), A029 – Ardea purpurea (czapla purpurowa), A030 – Ciconia nigra (bocian czarny), A031 – Ciconia ciconia (bocian biały), A037 – Cygnus bewickii albo Cygnus columbianus bewickii (łabędź czarnodzioby), A038 – Cygnus cygnus (łabędź krzykliwy), A075 – Haliaeetus albicilla (bielik), A081 – Circus aeruginosus (błotniak stawowy), A082 – Circus cyaneus (błotniak zbożowy), A084 – Circus pygargus (błotniak łąkowy), A089 – Aquila pomarina (orlik krzykliwy), A090 – Aquila clanga (orlik grubodzioby), A119 – Porzana porzana (kropiatka), A122 – Crex crex (derkacz), A127 – Grus grus (żuraw), A140 – Pluvialis apricaria (siewka złota), A151 – Philomachus pugnax (batalion), A190 – Sterna caspia (rybitwa wielkodzioba), A193 – Sterna hirundo (rybitwa rzeczna), A196 – Chlidonias hybridus (rybitwa białowąsa), A222 – Asio flammeus (sowa błotna), A229 – Alcedo atthis (zimorodek), A246 – Lullula arborea (lerka) i A255 – Anthus campestris (świergotek polny).

Szczegółowe informacje na temat Natury 2000 oraz ww. obszarów znajdują się na stronach internetowych: Ministerstwa Środowiska http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/ oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie http://olsztyn.rdos.gov.pl/.