Powiat Działdowski
Tragiczne skutki masakry na Wybrzeżu w grudniu 1970 r. to według oficjalnych danych 45 zabitych, 1165 rannych i tysiące osób zatrzymanych. Nie był to pierwszy protest robotniczy o podłożu ekonomicznym w Gdańsku, ponieważ wielu mieszkańców Trójmiasta pamiętało dobrze poprzedni, nazywany w literaturze Strajkiem Dokerów z 1947 r. Tamten strajk zakończył się zwolnieniami z pracy, ten zaś śmiercią wielu osób. Dziś, dzięki pracy historyków, można dość dokładnie odtworzyć główne wydarzenia z Grudnia `70:
12 grudnia 1970 r. I sekretarz PZPR Władysław Gomułka oficjalnie ogłosił w radiu i telewizji drastyczną podwyżkę cen żywności. Ta informacja wzbudziła uzasadniony protest mieszkańców naszego kraju, ponieważ większość swoich dochodów wydawali właśnie na żywność.
Kolejny dzień nie zapowiadał jeszcze dramatu, ale już 14 grudnia rozpoczęły się w Gdańsku pierwsze spontaniczne protesty, Ludzie zbierali się na wiecach, domagając się od władz cofnięcia podwyżki, uregulowania systemu płac i odsunięcia od władzy tych, którzy podwyżkę cen żywności wprowadzili, natomiast na terenie Stoczni Gdańskiej i. Lenina robotnicy ogłosili strajk.
15 grudnia protest w Gdańsku przybrał już formę zorganizowaną. O godz. 7:00 przed budynkiem dyrekcji Stoczni Gdańskiej im. Lenina zebrał się kilkutysięczny tłum pracowników, który w ramach protestu udał się w kierunku siedziby KW PZPR. Władze państwowe zareagowały na ten protest ogłoszeniem stanu wyjątkowego w Trójmieście i zezwoliły na użycie broni palnej przez milicję i wojsko. Zastrzeleni zostali przez swoich rodaków w milicyjnych mundurach pracownicy Stoczni Gdańskiej im. Lenina: Kazimierz Stojecki, Józef Widerlik, Andrzej Perzyński, Waldemar Rebinin, Bogdan Sypka oraz Marian Zastawny. Śmierć poniósł również milicjant, który zastrzelił Józefa Widerlika (śmiertelnie pobity przez protestujących za swój czyn), natomiast inny milicjant zmarł we własnym mieszkaniu z powodu „przemęczenia” przy rozpędzaniu demonstracji i „zatrucia gazem”, który sam rozpylał.
16 grudnia to kolejne ofiary. Zginęli pracownicy Stoczni Gdańskiej: Jerzy Matelski, i Stefan Mosiewicz.
17 grudnia 1970 r. przeszedł do historii jako Czarny Czwartek. Wtedy do maszerujących z biało-czerwonymi flagami robotników ze Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni strzelała nie tylko milicja, ale i wojsko. Śmierć poniosło wtedy 18 osób. W tym dniu zorganizowany protest objął swoim zasięgiem nie tylko Trójmiasto, ale Szczecin i Elbląg. I w tych miastach Polak strzelał ze skutkiem śmiertelnym do Polaka. Do starć z milicją doszło również w Słupsku, Białymstoku, Krakowie i Wałbrzychu. Za śmierć protestujących żaden dygnitarz partyjny nie poniósł odpowiedzialności.
Władze państwowe użyły łącznie przeciwko protestującym (tylko na Wybrzeżu) ok. 27 tys. żołnierzy oraz ok. 9 tys. milicjantów (w tym ok. 2 tys. funkcjonariuszy SB, ORMO, służby więziennej i innych służb), 550 czołgów, 750 transporterów opancerzonych i ponad 2 tys. samochodów. Zaangażowano również 108 samolotów i śmigłowców, a także 40 jednostek pływających.
Dlaczego do masakry doszło? Historycy są w tym miejscu zgodni, stało się to wyłącznie przez upór ówczesnych prominentów partyjnych, dla których wycofanie się z podwyżki żywności było nie do przyjęcia.
Wykaz zabitych w Grudniu 1970 r. na Wybrzeżu:
a) Gdańsk
Jerzy Matelski, 27 lat, dźwigowy, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 16 XII 1970;
Stefan Mosiewicz, 22 lata, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 16 XII 1970;
Andrzej Perzyński, 19 lat, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970;
Waldemar Rebinin, 26 lat, kierowca-sanitariusz w WKTS w Gdańsku, zm. 15 XII 1970;
Kazimierz Stojecki, 58 lat, piaskarz, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970;
Bogdan Sypka, 20 lat, student Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie, zm. 15 XII 1970;
Józef Widerlik, 24 lata, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970;
Marian Zastawny, 24 lata, pracownik „Techmetu” w Pruszczu Gdańskim, zm. 15 XII 1970.
b) Gdynia.
Brunon Drywa, 34 lata, ślusarz, pracownik Zarządu Portu Gdynia, zm. 18 XII 1970;
Apolinary Formela, 20 lat, pracownik PPDiUR „Dalmor” w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Zygmunt Gliniecki, 15 lat, uczeń SP nr 7 w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Zbigniew Godlewski, 18 lat, pracownik fizyczny Zarządu Portu Gdynia, zm. 17 XII 1970;
Jan Kałużny, 22 lata, pracownik przeładunkowy Zarządu Portu Gdynia, zm. 17 XII 1970;
Jerzy Kuchcik, 20 lat, spawacz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Stanisław Lewandowski, 24 lata, kowal w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Zbigniew Nastały, 17 lat, uczeń ZSZ przy Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Józef Pawłowski, 24 lata, ślusarz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Ludwik Piernicki, 20 lat, hydraulik w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Jan Polechońki, 30 lat, spawacz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Zygmunt Polito, 24 lata, spawacz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Stanisław Sieradzan, 18 lat, uczeń Technikum Chłodniczego w Gdyni, zm. 17 XII 1970;
Jerzy Skonieczka, 15 lat, uczeń SP nr 32 w Gdyni, zm. 20 XII 1970;
Marian Wójcik, 33 lata, pracownik fizyczny Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 18 XII 1970;
Zbigniew Wycichowski, 20 lat, ślusarz, pracownik Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni, zm. 11 I 1971;
Waldemar Zajczonko, 20 lat, student WSWF w Gdańsku, zm. 17 XII 1970;
Janusz Żebrowski, 17 lat, uczeń LO nr 2 w Gdyni, zm. 17 XII 1970.
c) Szczecin
Eugeniusz Błażewicz, 22 lata, kierowca w Stoczni im. Warskiego w Szczecinie, zm. 18 XII 1970;
Stanisław Kamać, 18 lat, kierowca-mechanik w MPK w Szczecinie, zm. 17 XII 1970;
Jadwiga Kowalczyk, 16 lat, uczennica Szkoły Przysposobienia Rolniczego w Szczecinie, zm. 17 XII 1970;
Daniel Kućma, 24 lata, stolarz w SPBM nr 1 w Szczecinie, zm. 21 XII 1970;
Roman Kużak, 23 lata, nauczyciel WF w SP nr 43 w Szczecinie, zm. 17 XII 1970;
Stanisław Nadratowski, 20 lat, żołnierz służby zasadniczej WP, zm. 19 XII 1970;
Henryk Perkowski, 20 lat, szklarz w PBM nr 1 w Szczecinie, zm. 17 XII 1970;
Edward Prysak, 42 lata, cieśla, zm. 18 XII 1970;
Zbigniew Semczyszyn, 23 lata, magazynier w SPT-P „Norma” w Szczecinie, zm. 17 XII 1970;
Michał Skipor, 19 lat, uczeń zawodu w prywatnym zakładzie samochodowym, zm. 17 XII 1970;
Stefan Stawicki, 16 lat, uczeń ZSBO w Szczecinie, zm. 18 XII 1970;
Waldemar Szumiński, 22 lata, pracownik w REDP w Skoczowie, zm. 17 XII 1970;
Julian Święcicki, 59 lat, rencista, zm. 17 XII 1970;
Zygmunt Toczek, 23 lata, tokarz w warsztatach ZSM w Szczecinie, zm. 17 XII 1970;
Wojciech Woźnicki, 21 lat, ślusarz w zakładzie prywatnym w Pilchowie, zm. 19 XII 1970;
Janusz Wrzodak, 27 lat, technik budowlany, zm. 17 XII 1970.
d) Elbląg
Marian Sawicz, 22 lata, pracownik MPK w Elblągu, zm. 18 XII 1970.
Dla zainteresowanych danymi liczbowymi oraz bliższymi informacjami na temat zamordowanych, proponuję opracowania: J. Eisler, Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2012 i P. Brzeziński, R. Chrzanowski, T. Słomczyński, Pogrzebani nocą. Ofiary Grudnia ’70 na Wybrzeżu Gdańskim. Wspomnienia, dokumenty, Gdańsk 2015.
Benedykt Perzyński
/zdjęcie główne przedstawia uczestników wydarzeń Grudnia `70/
