Powiat Działdowski
Muzeum Pogranicza w Działdowie
ul. Zamkowa 12
13-200 Działdowo
tel. 23 697 23 64
Muzeum Pogranicza w Działdowie zaczęło funkcjonować oficjalnie w 2019 r. i jest samorządową instytucją kultury i mieści się w tzw. Domu Dużym odbudowanym i adoptowanym pod potrzeby kulturalne w 2018 r. dzięki m. in. funduszom europejskim. Ekspozycją stałą jest wystawa: Działdowo – miasto i ludzie dawnego pogranicza.
Interaktywna wystawa stała Państwa Krzyżackiego w Działdowie
Plac Mickiewicza 43
13-200 Działdowo
tel. 23 697 76 30
Muzeum, którego uroczyste otwarcie odbyło się 13 sierpnia 2013 r., powstało dzięki realizacji projektu „Adaptacja budynku ratusza w Działdowie na Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego wraz z zagospodarowaniem terenu”, na które władze Działdowa pozyskały dofinansowanie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013 ok. 1,7 mln zł. Wartość projektu wyniosła zaś ok. 3,4 mln zł. Przestało istnieć decyzją władz miasta w 2019 r. Obecnie jest to Interaktywna wystawa stała Państwa Krzyżackiego,
Zwiedzający muzeum oprócz typowych eksponatów muzealnych mają do dyspozycji interaktywne ekspozycje dotyczące powstania i rozwoju państwa krzyżackiego, bitwy pod Grunwaldem oraz średniowiecznej techniki wojskowej.
Muzeum czynne jest od wtorku do soboty w godz. 11.00 – 16.00. Wstęp tylko o pełnych godzinach.
Bilety:
normalny – 6 zł
ulgowy – 3 zł
Za oprowadzanie grup przez przewodnika pobierana jest opłata w wysokości 60 zł. Opłata ta jest płatna jednorazowo przed rozpoczęciem zwiedzania i obowiązuje dla grup do 25 osób (bez względu na liczbę osób i ich wiek). W przypadku grup powyżej 25 osób, a do 50 osób opłata wynosi 120 zł. Dzieci poniżej 14 lat będą wpuszczane tylko z pełnoletnimi opiekunami. Grupy zorganizowane (powyżej 10 osób) proszone są o wcześniejsze uzgodnienie terminu wizyty w muzeum.
Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa w Jeleniu
Welski Park Krajobrazowy
Jeleń 84
13-230 Lidzbark
tel./fax 23 698 10 36
welskipark@welskipark.pl
Ustawa o ochronie przyrody, na podstawie której utworzono Welski Park Krajobrazowy, przewiduje obok zachowania na danym terenie wartości przyrodniczych, również ochronę wartości kulturowych. Stanowi to ważny obszar działań w sferze upowszechniania kultury oraz pracy dydaktycznej i wychowawczej. W 2001 r., wychodząc naprzeciw ogólnemu zainteresowaniu dziedzictwem kulturowym, WPK oddał do użytku Muzeum Etnograficzne we wsi Jeleń. Jednym z warunków nieodpłatnego przejęcia obiektu po dawnej szkole w Jeleniu od Gminy Lidzbark było utworzenie muzeum wsi. Na ten cel przeznaczono pomieszczenie o powierzchni 60 m2, które zaadoptowano dzięki zaangażowaniu Olivera Chilsona z Amerykańskiego Korpusu Pokoju. Sporządzony przez niego projekt utworzenia muzeum został zaakceptowany przez SPA – Fundacja Wspierania Małych Projektów, a na jego realizację przyznano kwotę ponad 5 tys. dolarów.
Utworzone muzeum pozwala na kolekcjonowanie i eksponowanie tych przedmiotów codziennego użytku, które wypierane przez nowoczesne maszyny i urządzenia mogłyby bezpowrotnie ulec zapomnieniu. Zgromadzono tu ponad 200 różnych przedmiotów, w tym m.in. stare żelazka na duszę i węgiel, maglownice, przyrządy do wydobywania torfu, narzędzia rolnicze, wyposażenie dawnej sali szkolenej, liczne dokumenty, pieniądze oraz stare fotografie wartościowych pod względem historycznym budynków i innych obiektów budowlanych z terenu np. Welskiego Parku Krajobrazowego. Z pewnością prezentowane ekspozycje przyczyniają się do zachowania w pamięci wartości kulturowych tego regionu oraz stanowią interesującą atrakcję nie tylko dla turystów, ale również dla mieszkańców powiatu.
W muzeum w Jeleniu można podziwiać stałą ekspozycję sprzętów gospodarstwa wiejskiego, a także wystawy czasowe, poświęcone wybranym dziedzinom kultury ludowej, co przyczynia się do zacholwania w pamięci wartości kulturowych tego regionu. Pracownicy WPK współpracując z wieloma szkołami i organizacjami pozarządowymi popularyzują wiedzę o regionie nie tylko podczas lekcji muzealnych, ale również prowadząc działalność wydawniczą. Zebrane przedmioty często okazują się jedynymi egzemplarzami uchowanymi od zniszczenia i zapomnienia.
Muzeum jest czynne w każdy dzień roboczy od godziny 9.00 do 15.00.
Muzeum Przyrody w Jeleniu
Welski Park Krajobrazowy
Jeleń 84
13-230 Lidzbark
tel./fax 23 698 10 36
welskipark@welskipark.pl
Muzeum Przyrody Welskiego Parku Krajobrazowego funkcjonuje już od 1998 r., a od 12 lutego 2007 r. mieści się w siedzibie Parku w Jeleniu. Na powierzchnię wystawową zaadaptowane zostało poddasze budynku. Dla interesującej ekspozycji zwierząt zaaranżowano takie środowiska i sytuacje, w jakich można spotkać odpowiednie gatunki zwierząt w naturze. Przedstawione są trzy główne typy ekosystemów: leśny, wodny oraz agroekosystem pól i łąk mozaikowatego krajobrazu rolniczego. Prezentowane 4 dioramy stanowią kombinację dających się wyodrębnić w krajobrazie WPK środowisk, przedstawiają przyporządkowanie zwierząt do poszczególnych typów środowisk (las, wody, tereny rolnicze) i ukazują ciągłość systemu tych środowisk, dlatego każdy prezentowany typ środowiska znajduje kontynuację w następującej po nim dioramie. Taki sposób aranżacji środowisk pozwolił zaznaczyć istnienie stref ekotonowych występujących w naturze.
Zgromadzono tu eksponaty prezentujące najczęsciej spotykane zwierzęta (ssaki i ptaki), zielniki zawierające m.in. wiele chronionych gatunków roślin, jak również ekspozycję skał wraz z mapą, dzięki której istnieje możliwość określenia pochodzenia poszczególnych minerałów. W dioramie prezentującej środowisko wodne i przywodne można zobaczyć takie zwierzęta, jak: czapla siwa i biała, trzcinniczek, wodnik, perkozek, perkoz dwuczuby i zausznik, mewa śmieszka, łyska, kormoran, wydra i bóbr. Następna diorama przedstawia skupione wokół małego oczka wodnego zwierzęta obserwowane w okresie jesień – zima – wiosna. Są to: jenot w okrywie zimowej, norka amerykańska, gile, orzechówka oraz wiewiórka. W dalszej części dioramy „leśnej” zobaczyć można lisa, borsuka oraz takie ptaki, jak: dzięcioły (czarny i duży), kowalik, zięba, grubodziób, słonka, kos, uszatka, czy też lelek. W drugiej dioramie „leśnej” znajdują się aktywne po zmierzchu: kuna leśna, puszczyk i jeż. Prezentowane są tu również duże ptaki drapieżne: jastrząb gołębiarz, myszołów, trzmielojad, krogulec oraz największy gniazdujący na terenie WPK ptak drapieżny – bielik.
Kolejna diorama przedstawia zwierzęta mozaikowatych agroekosystemów pól i łąk z zadrzewieniami i oczkami wodnymi. Można zobaczyć tu kobuza, bażanty, kuropatwę, srokosza, gąsiorka, piegżę, trznadle, szczygła, zająca i łasicę, a także związane z wilgotnymi łąkami: derkacza, rycyka, kszyka. Na uwagę zasługuje występujący już tylko na wschodnich krańcach Polski ptak o niezwykłym, mieniącym się różnymi odcieniami błękitu, ubarwieniu piór – kraska oraz rzadki ptak o egzotycznym wyglądzie – dudek. Centralna część ekspozycji, wykorzystująca istniejące belkowanie i załamania płaszczyzn dachu, przedstawia zwierzęta zasiedlające opuszczone zabudowania, strychy, stodoły oraz zaciszne poddasza. Umieszczone są tu takie zwierzęta, jak: płomykówka, kuna domowa, czy też jerzyk.
Koncepcja aranżacji ekspozycji jest dziełem Tadeusza Markosa – starszego specjalisty ds. dydaktyki i ochrony przyrody z Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich. W muzeum są także liczne fotografie fauny i flory powiatu działdowskiego oraz eksponowane w gablotach okazy flory WPK, kolekcje motyli, chrząszczy, skał i minerałów. Spreparowane zwierzęta to najczęściej osobniki padłe w sposób naturalny, bądź na skutek nieszczęśliwego wypadku. Eksponaty te są dziełem dra Janusza Dynowskiego z Olsztyna, który czasami z mocno uszkodzonych zwierząt odtwarzał ich naturalny wygląd. Zielniki roślin charakterystycznych dla poszczególnych siedlisk oraz chronionych, występujących na terenie Parku, pozyskanych zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, wykonał główny specjalista Welskiego Parku Krajobrazowego Mirosław Szczepański. Skały i minerały z całego świata pochodzą z kolekcji ofiarowanych przez Jana Bronowskiego i Krzysztofa Główczyńskiego – dyrektora WPK.
W sali edukacyjnej znajduje się część ekspozycji przyrodniczej prezentująca jeden z najbardziej spektakularnych krajobrazów Parku – makieta rezerwatu przyrody „Piekiełko” w skali 1:100. Muzeum Przyrody mieści również część ekspozycji etnograficznej prezentującej walory kulturowe terenu WPK, która poświęcona jest wczesnemu średniowieczu i przedstawia zabytki istniejącej niegdyś na tych terenach kultury staropruskiego plemienia Sasinów. Głównym elementem ekspozycji jest makieta grodziska w skali 1:25 wykonana przez Justynę Kwiatkowską.
Wizyta w muzeum szczególnie podczas niepogody stanowi znakomite wypełnienie programu pobytu dla turystów przebywających w pobliskich gospodarstwach agroturystycznych, ośrodkach wczasowych i wypoczynkowych. Dodatkowo odbywają się tu też lekcje dotyczące tematyki związanej z przyrodą, ekologią i ochroną środowiska, dla dzieci i młodzieży szkolnej – po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu.
Muzeum jest czynne od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 15.00.
Otwarte w 1998 r. Muzeum Przyrody dawniej znajdowało się w udostępnionych przez władze miasta Lidzbark pomieszczeniach Przedszkola Miejskiego przy ul. Akacjowej 19, w sąsiedztwie zabytkowej wieży ciśnień. Powstało ono dzięki zaangażowaniu pracowników Welskiego Parku Krajobrazowego oraz Cassandry McCorney – wolontariuszki Amerykańskiego Korpusu Pokoju. Pomoc finansowa Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pozwoliła na zlikwidowanie barier architektonicznych, dzięki czemu zwiedzanie muzeum było możliwe również przez osoby niepełnosprawne. Ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska zakupiono natomiast sprzęt audio wizualny.
Na niezwykle interesującą ekspozycję składały się nie tylko zwierzęta, motyle, zielniki, fragmenty skał, ale również fotografie flory i fauny z terenu powiatu działdowskiego. Natomiast dzięki współpracy WPK z różnymi instytucjami organizowane były także wystawy czasowe.
W jednej z sal muzealnych istniała możliwość przeprowadzenia zajęć lekcyjnych z grupą ok. 25 osób, w trakcie których można było podziwiać przedstawiane na slajdach zdjęcia przyrody, a odpowiednie nagłośnienie z kolekcją głosów ptaków, pozwalało posłuchać śpiewu ptaków. W pomieszczeniu tym znajdowała się również plastyczna makieta rezerwatu przyrody Piekiełko. Lekcja w muzeum trwała około 60 minut, po czym istniała możliwość sprawdzenia zasłyszanych informacji w terenie. Na organizowane w muzeum i w terenie lekcje przyrody przyjeżdżała młodzież m.in. z Działdowa, Żuromina, Brodnicy i Grudziądza.
Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku
ul. Nowy Rynek 14
13-230 Lidzbark
tel. 23 696 22 43, 500 475 750
Straż w Lidzbarku utworzono 3 maja 1889 r., a w 1968 r. oddano do użytku dom strażaka wybudowany przy współudziale mieszkańców miasta. Z inicjatywy lidzbarskiej Ochotniczej Straży Pożarnej w czynie społecznym utworzono pawilon o powierzchni wystawienniczej przeszło 100 m2, a w nim jedno z pierwszych w Polsce muzeów pożarnictwa. Projekt utworzenia muzeum poparł ówczesny wicewojewoda olsztyński – Józef Mucha, a patronat nad całością sprawował ZOW ZOSP w Olsztynie. Muzeum, którego założycielem i organizatorem był Maksymilian Anger powstało 21 maja 1972 r. przy OSP w Lidzbarku, jako Muzeum Pożarnictwa Ochotniczej Straży Pożarnej w Lidzbarku. 10 sierpnia 2001 r. zmieniono jego status na Warmińsko – Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku.
W muzeum zgromadzono kilkaset cennych eksponatów, są to przedmioty związane z historią pożarnictwa oraz Lidzbarka. Do placówki trafiły zbiory przekazywane przez jednostki ochotniczych straży pożarnych z całego województwa i ludzi związanych ze strażą. Znalazły się w nim najpierw dokumenty i eksponaty dotyczące samej straży, a później zaczęły pojawiać się ciekawe elementy mówiące o istotnych sprawach z życia mieszkańców Lidzbarka. Tego typu dokumenty ułożone tematycznie w 14 gablotach przekazał do muzeum w 1985 r. Edward Klemens – ówczesny prezes Towarzystwa Miłośników Lidzbarka Welskiego. Ekspozycje prezentują m.in. sprzęt przeciwpożarowy z XIX i XX w., sztandary, mundury i fotografie strażackie oraz różnego typu odznaczenia i stare dokumenty np. instruktażowe, przed budynkiem ustawiono lampę gazową, której używano do oświetlenia ulic na początku XX w., a na ścianie zewnętrznej namalowano strażaka w ciągniętej przez konie bryczce – motopompie, który śpieszy się do pożaru.
W gablotach prezentowane są hełmy: skórzane, mosiężne , żelazne i ebakelitowy, pruskie i międzywojenne oraz czapki strażackie. W muzeum znajdują się m.in.: hydrofor z 1890 r., sikawka jednotłokowa z 1889 r., sikawki dwutłokowe z 1900 r i 1910 r., rekonstrukcja ręcznej sikawki drewnianej tzw. “szprycy” (tego typu sikawki były używane w XVI i XVII w.), która powstała ok. 1930 r., strażacki wóz konny – bojowy z ok. 1930 r., a także liczne hydranty, motopompy, czy też mechaniczna drabina strażacka z 1934 r. Jest nawet skórzane wiadro z 1902 r. Są: bekadła (sygnałówki), syreny ręczne, sztandary, kroniki, stare egzemplarze gazet, powojenne kartki na żywność, monety i banknoty. Pod ścianami ustawiony jest sprzęt wykonany przez rzemieślników m.in. Antoniego Millera – stolarza, który przekazał do muzeum wiele eksponatów. Natomiast obok pawilonu muzealnego postawiono wiatę, w której znajdują się stare powozy strażackie, różnorodny, duży gabarytowo sprzęt przeciwpożarowy oraz samochód bojowy straży z 1952 r.
Muzeum początkowo określane jako Muzeum Pożarnictwa, później Muzeum OSP obecnie nosi nazwę Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku. Jest ono prowadzone przez OSP w Lidzbarku, przy pomocy merytorycznej i organizacyjnej ZW ZOSP RP i Komendy Wojewódzkiej PSP. Zmiana nazwy placówki i jej zasięg umożliwia udzielanie pomocy przez instytucje wojewódzkie, zajmujące się finansowaniem kultury. ZW ZOSP RP postarał się o znaczną pomoc finansową, która pozwoliła na wyremontowanie pawilonu. Po modernizacji muzeum zostało udostępnione zwiedzającym. Do tej pory zwiedziło je kilkadziesiąt tysięcy osób. Częstymi gośćmi są tu uczniowie szkół oraz turyści i wczasowicze zarówno z kraju, jak i z zagranicy.
Izba Leśna Nadleśnictwa Lidzbark
Nadleśnictwo Lidzbark
13-230 Lidzbark
tel.: 23 696 15 12
faks: 23 696 31 61
lidzbark@olsztyn.lasy.gov.pl
Izbę Leśną przy Nadleśnictwie Lidzbark, którą umownie nazywa się „muzeum leśnym”, utworzono w 2005 r. Ma ona charakter edukacyjny. Zgromadzone są w niej i wyeksponowane zbiory sprzętów, maszyn i urządzeń stosowanych dawniej w leśnictwie, m.in. pierwszy komputer w nadleśnictwie, sprzęt do żywicowania, do pomiaru i cechowania drewna, czy stara centralka telefonicznat. Są też tablice dotyczące zagadnień leśnych oraz przekroje drewna różnych gatunków drzew.
Izba ta jest otwarta przez cały rok w dni robocze w godzinach 7:00 – 15:00.
Izba Patrona Zespołu Szkół nr 2 im. Jana Pawła II w Działdowie
Zespół Szkół nr 2 im. Jana Pawła II w Działdowie
Izbę zawierającą zbiór pamiątek związanych z osobą papieża Jana Pawła II oraz prac uczniowskich poświęconych jego osobie utworzono w 1999 r.
Izba patrona jest otwarta przez cały rok w dni robocze w godzinach pracy szkoły.
Izba Pamięci Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Malinowie (gm. Działdowo)
Zespół Szkół im. Emilii Sukertowej – Biedrawiny w Malinowie
Malinowo 10
13-200 Działdowo
tel./fax: 23 697 41 63
zs_malinowo@op.pl
Izbę utworzono w 1987 r. Są w niej zgromadzone różnorodne pamiątki po Emilii Sukertowej-Biedrawinie, w tym m.in. meble, dokumenty oraz wydawnictwa drukowane.
Izba jest otwarta przez cały rok w dni robocze w godzinach pracy szkoły.
Izba pamięci przy Gimnazjum nr 1 im. Króla Władysława Jagiełły w Działdowie
Gimnazjum nr 1 im. Króla Władysława Jagiełły
ul. Jagiełły 33
13-200 Działdowo
tel./fax 23 697 20 58
gim1_dzialdowo@poczta.onet.pl
Izbę utworzono w 2008 r., a główny cel jej działania stanowi idea ochrony i zachowania pamięci o miejscowości, regionie i zamieszkujących go ludziach. Przechowywane w izbie muzealia można podzielić na dwie grupy. Pierwszą stanowią różne pamiątki etnograficzne i przedmioty codziennego użytku, natomiast drugą – pamiątki związane z historią oświaty w Dziadowie i okolicach. Większość eksponatów jest własnością szkoły. W ostatnim czasie udało się pozyskać również eksponaty i pamiątki prywatne, które zostały zdeponowane w szkole. Placówka prowadzi badania nad historią regionu w ramach realizowanych w szkole projektów edukacyjnych. Gromadzi dokumentacje fotograficzną związaną z regionem. Młodzież skupiona wokół tej izby historycznej w minionych latach przygotowała wystawy dla mieszkańców powiatu i turystów np. „Działdowo na starych pocztówkach”, “Było takie miasto” i „W stuletnich murach…”.
Izba jest otwarta w roku szkolnym od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-15.00 (po wcześniejszym uzgodnieniu do godz. 18.00), a w wakacje od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-14.00.
