Welski Park-Krajobrazowy

Jeleń 84, 13 – 230 Lidzbark
tel. 023 698 10 36, kom.0604 458 592
e-mail: wpk@uw.olsztyn.pl
http://www.welskipark.pl

Welski Park Krajobrazowy został utworzony w grudniu 1995 r. Leży on w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego i obejmuje część doliny rzeki Wel, liczne jeziora, lasy i tereny bagienne. Zajmuje powierzchnię ponad 20 tys. ha. Wyróżnia się głównie wysokim stopniem naturalności ekosystemów wodnych i torfowiskowych, dużym udziałem chronionych oraz reliktowych gatunków flory, a także bogatą i interesującą fauną kręgowców, szczeŹgólnie ryb i ptaków. W granicach parku krajobrazowego znajduje się część gmin: Lidzbark z miastem Lidzbarkiem, Płośnica, Rybno oraz Grodziczno. Miłośnicy wędrówek odnajdą tu zarówno interesujące zabytki kultury materialnej, jak i zakątki o dużych walorach krajobrazowych, do których należy m.in. malownicze, otoczone lasami Jezioro Lidzbarskie, rozciągające się od Lidzbarka w kierunku zachodnim. Występujące na terenie Parku liczne jeziora są doskonałymi miejscami do obserwacji przyrody, a ich dobrze rozwinięta linia brzegowa z dużą ilością zatok i półwyspów stanowi idealne miejsce wypoczynku na łonie natury.

Według podziału fizyczno – geograficznego (J. Kondracki) WPK położony jest w makroregionie Pojezierza Chełmińsko – Dobrzyńskiego i mezoregionach: Garb Lubawski oraz Równina Urszulewska. Jest on otoczony czterema innymi parki krajobrazowymi: na południu sąsiaduje z Górznieńsko – Lidzbarskim Parkiem Krajobrazowym, na północy z oddalonym o kilka kilometrów Parkiem Krajobrazowym Wzgórz Dylewskich, dalej w kierunku zachodnim znajduje się Brodnicki Park Krajobrazowy, natomiast na północnym zachodzie w odległości około 30 km od WPK- Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego.

Galeria

Podstawowymi wartościami predysponującymi powyższy obszar do szczególnej ochrony są:

• rzeka Wel z naturalnym i urozmaiconym przebiegiem (liczne meandry, przepływ przez wiele jezior, zmiany kierunku biegu oraz bardzo atrakcyjny i malowniczy odcinek od Lidzbarka do miejscowości Trzcin, gdzie rzeka płynie „przełomem” w wąskiej i głębokiej rynnie);
• 13 jezior o zróżnicowanej powierzchni (od 5,0 ha – j. Mały Jeleń do 298,04 ha – j. Rumian), są to jeziora polodowcowe, głównie typu rynnowego – najczęściej długie, wąskie, o stromych brzegach, znacznych głębokościach i nierównym dnie;
• urozmaicona rzeźba terenu, szczególnie w okolicach miejscowości Trzcin i Lorki;
• bogactwo flory i fauny – występowanie szeregu gatunków rzadkich i chronionych;
• istniejące i projektowane na obszarze parku formy ochrony przyrodniczej (rezerwaty, użytki ekologiczne, pomniki przyrody).

Galeria

Wartości krajobrazowe Parku wzbogacają także liczne obiekty dziedzictwa kulturowego, składają się na nie:

• obiekty architektury (zabytkowe budowle sakralne, budynki mieszkalne i gospodarcze z XIX w., budowle przemysłowe oraz użyteczności publicznej);
• założenia i układy przestrzenne; (zespoły dworsko – pałacowe, zabytkowe założenia zieleni);
• obiekty historyczne; (stanowiska archeologiczne, głównie z okresu późnego średniowiecza);
• miejsca pamięci narodowej.

Działalność gospodarcza na terenie Parku prowadzona powinna być zgodnie z zasadami ekorozwoju, a więc uwzględniać m.in.:

• rekultywację i zagospodarowanie gruntów po eksploatacji kopalin;
• zalesianie i zadrzewianie gruntów nie przydatnych dla rolnictwa, nie będących użytkami ekologicznymi;
• podejmowanie inwestycji zabezpieczających środowisko przed zanieczyszczeniem, szczególnie w zakresie ochrony jezior i rzeki Wel;
• ochronę różnorodności biologicznej roślin i zwierząt;
• propagowanie, popieranie i inicjowanie rozwoju rolnictwa biodynamicznego i ekologicznego;
• rozwiązania architektoniczno – urbanistyczne, właściwe dla kształtowania środowiska;
• działania zmierzające do optymalnego zagospodarowania turystycznego, przede wszystkim rozwoju agroturystyki.

Serdecznie zapraszamy do siedziby WPK w miejscowości Jeleń, a także na ścieżki przyrodnicze.

Górznieńsko – Lidzbarski Park Krajobrazowy

87-320 Górzno
Czarny Bryńsk 1
tel. 56 498 81 90

Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy został utworzony w 1990 r. Znajduje się on na terenie 3 województw: kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego, a jego siedziba zlokalizowana jest w Górznie. Obszar parku obejmuje swoimi granicami miasto Górzno i fragmenty gmin: Górzno, Brzozie, Grążawy, Świedziebnia, Lidzbark i Lubowidz. Jego powierzchnia po korekcie granic dokonanej w 1995 r. wynosi aktualnie 18 966 ha, a jego strefy ochronnej 12 207 ha, czyli łącznie 31 173 ha. W granicach powiatu działdowskiego park ten zajmuje powierzchnię ok. 8 632,7 ha. Jest to obszar o bardzo wysokich wartościach przyrodniczo – krajobrazowych i turystycznych. Osobliwością parku w skali ponadregionalnej jest urozmaicenie rzeźby terenu, ponieważ na jego obszarze skumulowane są wszystkie charakterystyczne dla terenów polodowcowych jednostki geomorfologiczne tj. równiny morenowe, pagórki i wzgórza morenowe, kemy, drumliny, ozy, równiny sandrowe, rynny subglacjalne, doliny rzeczne, a także obniżenia wytopiskowe.

GLPK jest położony pod względem fizyczno-geograficznym we wschodniej części Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, na pograniczu trzech mezoregionów: Pojezierza Dobrzyńskiego, Garbu Lubawskiego i Równiny Urszulewskiej. Jest to obszar młodoglacjalny. W parku znajduje się 31 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Są wśród nich długie i wąskie jeziora rynnowe np. jezioro Bryńskie i Górzno, a także duże, szeroko rozlane jeziora morenowe takie jak jezioro Wlecz, Piaseczno, jak również małe, zagłębione w wysoczyźnie morenowej tzw. oczka. Największą rzeką parku jest Brynica. Ponad 90 % terenów parku należy do dorzecza Drwęcy i jej dopływów, tylko niewielkie powierzchnie znajdują się w dorzeczu Wkry i Skrwy.

Obszar parku wyróżnia się wysokimi walorami przyrodniczymi, na które składa się piękno krajobrazu o zróżnicowanej rzeźbie terenu i dużej zmienności form morfologicznych powierzchni ziemi. W północnej i zachodniej części parku dominuje wysoczyzna morenowa porozcinana głębokimi rynnami o deniwelacjach dochodzących do 50 m, natomiast w południowej i wschodniej rozległa równina sandrowa. Na terenie morenowym występują liczne jeziora, rzeki, małe potoki i źródła, a także tereny zabagnione i torfowiska.

Szata roślinna parku jest bardzo bogata, bowiem zachowało się wiele naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych. Dominują tu rozległe, pokrywające ok. 70% powierzchni parku – fitocenozy leśne, w tym m.in. szczególnie wartościowe pod względem przyrodniczym – fitocenozy grądowe, których drzewostan zbudowany jest głównie z grabu zwyczajnego, lipy drobnolistnej, dębu szypułkowego i bezszypułkowego oraz klonu zwyczajnego. Podszyt tworzy leszczyna pospolita, kruszyna pospolita, trzmielina brodawkowata oraz podrost wyżej wymienionych gatunków drzew. Z kolei w runie dużą rolę odgrywają np. zawilec gajowy, przylaszczka pospolita, gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna itp. Specyficzne dla parku są postacie grądu kokoryczowego, czyśćcowego, typowego, turzycowego, zboczowego, a także lipowego.

W miarę przesuwania się z terenów morenowych na obszary sandrowe następuje ubożenie siedliska, a lasy grądowe ustępują borom mieszanym lub borom świeżym, w których głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna, czasem z domieszką dębu szypułkowego. Bory mieszane porastają bardziej żyzne siedliska, odznaczają się też bujniejszym runem, w którym dominują: zawilec gajowy, przylaszczka pospolita, malina kamionka, konwalia majowa, kokoryczka wonna, borówka czarna oraz konwalijka dwulistna. Uboższe siedliskowo i florystycznie są bory świeże, których podszyt tworzy jałowiec pospolity np. z dodatkiem leszczyny, a runo: borówka czarna, kosmatka owłosiona, turzyca palczasta oraz śmiałek pogięty. Teren parku porasta również bór bagienny związany z torfowiskami przejściowymi i wysokimi. Liczne obniżenia terenowe i obrzeża cieków wodnych zajmują lasy z dominującą olchą czarną i jesionem wyniosłym, które budują typowe dla strefy pojeziernej zespoły olchowe i łęg jesionowo-olchowy. Na obrzeżach jezior w terenie morenowym występują zespoły zaroślowe charakterystyczne dla obszarów bagiennych i pobagiennych. Można tu spotkać różne postacie zbiorowisk wodnych i torfowiskowych.

W GLPK występuje ok. 900 gatunków roślin naczyniowych, co wskazuje na duże bogactwo florystyczne tych ziem np. wiele rzadkich reliktów okresu glacjalnego, do których należy m.in. arnika górska, gwiazdnica grubolistna, fiołek torfowy, skalnica torfowiskowa, zimoziół północny, czy też turzyca strunowa. Stwierdzono tu obecność 38 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną całkowitą m.in. cisa pospolitego, wawrzynka wilczełyko, bluszczu pospolitego, sasanki, jak również 15 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną częściową takich jak: kopytnik pospolity, bagno zwyczajne, marzanka wonna oraz konwalia majowa.

Istotnym składnikiem krajobrazu parku są liczne jeziora, stosunkowo gęsta sieć rzek, strumieni oraz bagna, torfowiska i źródliska. Na terenie GLPK stwierdzono obecność ponad 250 gatunków kręgowców, w tym ponad 200 objętych ochrona gatunkową. Do najbardziej charakterystycznych przedstawicieli gadów należą: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka żyworódka i zwinka, a także padalec zwyczajny. Z płazów występuje tu kilka gatunków żab m.in. żaba wodna i moczarowa, ropuchy: szara, zielona, paskówka, rzekotka drzewna, kumak nizinny i traszka zwyczajna. Bardzo bogatą w parku awifaunę reprezentuje m.in. orlik krzykliwy, łabędź niemy, bocian czarny i biały, żuraw, kania czarna oraz ruda, kormoran czarny, mewa pospolita i śmieszka itp. Liczna jest tutaj również grupa ssaków m.in. jeleń, sarna, łoś, dzik, lis, zając szarak, borsuk, wydra, kuna leśna i domowa.

Dla zachowania w niezmienionej formie najcenniejszych biocenoz utworzono 5 rezerwatów przyrody, w tym: 4 rezerwaty leśne (Jar Brynicy, Szumny Zdrój, Ostrowy nad Brynicą i Klonowo) oraz 1 rezerwat florystyczny Czarny Bryńsk. Spośród wymienionych rezerwatów w granicach województwa warmińsko-mazurskiego znajdują się dwa: Jar Brynicy i Klonowo. Rezerwaty projektowane to: Bory Bryńskie, Grąd Piaseczyński, Jar Brynicy II, Mszar Płociczno, Obrazik, Torfowisko Piaseczyńskie oraz Uroczysko Wlecz.

Warto zaznaczyć, że na terenie parku znajdują się 2 oznakowane szlaki piesze:

• zielony o długość 56 km: Górzno – Grążawy – Tama Brodzka – Pojezierze Brodnickie – Łąkorz;
• niebieski o długość 37 km wiodący przez: Bachotek – Wielki Głęboczek – Mały Głęboczek – Janówko – Samin – Gutowo – Traczyska – Jar Brynicy – Falk – Czarny Bryńsk – Górzno.